Een vicieuze cirkel: MCAS en het zenuwstelsel

Mestcelactivatiesyndroom (MCAS) is een aandoening waarbij mestcellen overmatig reageren op prikkels en grote hoeveelheden histamine en andere ontstekingsstoffen vrijlaten. Dit kan leiden tot uiteenlopende klachten, zoals allergieachtige reacties, vermoeidheid, pijn en neurologische symptomen.

MCAS, het immuunsysteem en het zenuwstelsel zijn nauw met elkaar verweven. Het zenuwstelsel kan de activiteit van mestcellen bijvoorbeeld beïnvloeden en omgekeerd kunnen mestcellen het zenuwstelsel ontregelen.

Mestcellen bevinden zich in grote hoeveelheden rond zenuwuiteinden. Ze reageren op signalen (zoals adrenaline, noradrenaline en acetylcholine) en geven histamine en andere stoffen af, die op hun beurt de zenuwactiviteit weer beïnvloeden. Dit tweerichtingsverkeer zorgt ervoor dat MCAS niet alleen een immuunprobleem is, maar ook een aandoening die het zenuwstelsel diepgaand raakt. Dit verklaart deels waarom veel mensen met MCAS last hebben van zenuwgerelateerde klachten zoals overprikkeling, angst, hartkloppingen en hersenmist.

5 mogelijke externe oorzaken van MCAS

MCAS kan zowel aangeboren als verworven zijn. Sommige mensen hebben een genetische aanleg voor een ontregeld mestcelsysteem, terwijl bij een ander de aandoening wordt ontwikkeld of wordt verergerd door externe factoren zoals:

• Infecties: Virale en bacteriële infecties zoals Epstein-Barr, Lyme of COVID-19 kunnen het immuunsysteem overbelasten en langdurige/blijvende overactieve mestcellen veroorzaken. Sinds covid zijn er bijvoorbeeld veel meer mensen die MCAS hebben of 'MCAS-achtige' klachten ervaren.

• Microbioom: Ook zijn er verhalen van mensen die MCAS ontwikkelen - of waarbij de MCAS 'light' opeens erg heftig werd - direct na zware voedselvergiftiging waardoor het ontregelde microbioom een rol lijkt te spelen.

• Neurotoxines: Blootstelling aan schimmels, zware metalen of chemische stoffen kan zowel het zenuwstelsel als mestcellen ontregelen. Schimmels zijn al lange tijd in de literatuur bekend als een MCAS veroorzaker/uitlokker.

• Langdurige stress of fysiek/mentaal trauma: Aanhoudende stress, trauma’s en ongevallen kunnen het zenuwstelsel in een constante staat van verhoogde waakzaamheid houden. Dit leidt tot overactivatie van het sympathische zenuwstelsel en indirect tot verhoogde mestcelactiviteit.

• Hormonale schommelingen: Veranderingen in oestrogeen- en progesteronspiegels kunnen MCAS-klachten beïnvloeden, wat verklaart waarom symptomen soms verergeren rond bepaalde dagen in de cyclus, de menstruatie, zwangerschap of menopauze.

Voorbeeld vrouw met MCAS (zenuwstelsel en hormonen)

Bijvoorbeeld de vrouw van 36 die als kind geen klachten had. Vanaf haar 18e heeft ze vreemde klachten (o.a extreme vermoeidheid zelfs na 10+ uur slapen). Toen ze jaren later met de pil stopte gingen die klachten vrij snel weg, dus het leek daar mee verbonden. In de laatste 2 maanden van haar zwangerschap werd ze opeens weer ziek, en de jaren na de zwangerschap had ze een lichte vorm van MCAS in het zenuwstelsel. Bij een covid infectie werd de MCAS opeens zo erg dat ze niet meer kon goed kon functioneren. Ze had waarschijnlijk altijd al MCAS, maar de klachten bleven vaag. Na covid leerde ze dat ze CNS MCAS heeft met triggers als oestrogeen/hormonale schommelingen en met een aantal nieuwe triggers sinds de covid besmetting.

Voorbeeld man met MCAS (voedselintolleranties, histamine en stress)

Of bijvoorbeeld een man van 40 die altijd actief was en gezond at, die op zijn 28e opeens last kreeg van vermoeidheid en buikklachten. Hij ontdekte dat hij intoleranties had, maar na een voedselvergiftiging verergerden zijn klachten enorm. Hij kreeg typische MCAS-symptomen zoals jeuk, huiduitslag en darmklachten na het eten van histaminerijke voedingsmiddelen zoals kaas en wijn. De laatste jaren werden gevoeligheid voor voeding erger, en ontdekte hij dat ook gluten en melkproducten nu triggers waren. Hij had in die laatste periode erg veel stress, op werk en privé, wat mogelijk een rol had in de verergering van de klachten.

Stress, het zenuwstelsel en mestcellen/MCAS

MCAS en het zenuwstelsel kunnen elkaar in een vicieuze cirkel gevangen houden. Stress, of deze nu fysiek (zoals een infectie) of psychisch (zoals angst) is, triggert de activiteit van mestcellen. Deze mestcellen geven histamine en andere stoffen vrij, die op hun beurt het zenuwstelsel activeren. Dit kan resulteren in een verhoogde afgifte van stresshormonen zoals adrenaline en cortisol, waardoor het lichaam in een constante staat van paraatheid blijft. Dit versterkt de stressreactie en maakt het moeilijk om tot rust te komen, wat op zijn beurt de mestcelactiviteit verder kan verhogen. Dit verklaart waarom MCAS-patiënten vaak last hebben van slaapproblemen, hartkloppingen en overgevoeligheid voor prikkels.

Hoe MCAS kan kalmeren via het zenuwstelsel

Het reguleren van het zenuwstelsel kan helpen om MCAS-klachten te verminderen. Ik zie regelmatig verbeteringen bij cliënten die, met mij of zelf, gericht werken aan stressmanagement en zenuwstelselregulatie. Hoewel MCAS een erg complexe aandoening is, kan een holistische benadering waarbij niet alleen naar voeding en medicatie wordt gekeken, maar ook naar de invloed van het zenuwstelsel, helpen om klachten te verminderen en deze vicieuze cirkel te doorbreken. Lees hier bijvoorbeeld over counselling bij MCAS en wat het voor je kan betekenen.